महेन्द्र गुफा दुने बाखं गोष्ठी

• बसन्त महर्जन

बाखं दबूया बाखंयात्रा पोखराय् जुइगु धायेवं काचाक्क लुमंकागु छगू थाय् खः – शान्ति स्तुप । फेवातालया च्वसं अंगुलिइ थी थें थिनाच्वंगु स्तूप । फेवाताल वा पोखराया बजारं स्वयेबले पहाडया च्वकाय थें च्वंसां तिंख्यः थें माथंवंगु थासय् स्तूप दयेका तःगु । बस्, व हे ख्यलय् च्वना नं छकः बाखं गोष्ठी याये दःसा ज्यू धैगु मनसुवा । छकः निकः धा नं धया । चकंगु उगु ख्यलय् छखेलिक लिना सुयातं मपंक बाखं गोष्ठी यायेगु गुलि न्ह्याइपुसे च्वनीगु जुइ ! धकाः कल्पानया सवाः जक कया । अन वनेगु ज्याझ्वः दयेके हे मफत ।

पोरखाय् थ्यंगुयां कन्हेकुन्हु सुथय् महेन्द्र गुफा चाःहय्ू वनेगु ज्या जुल । महेन्द्र गुफाय् वनेगु नं पूर्व निर्धारित मखु । गुम्हं वनीपिं गुम्हं मवनीपिं । यःयःपिनि यःयःथे । वनीपिं पासापिं मनु । वनेत तयार जुल । पलख न्ह्यः जक म्हाँ, वये मखु धाःपिं नं आसे आसे जिपिं नं वये धाल । पासापिं खाखां वल । अथे खःसा अन थ्यंगु थःगु हे गाडी छाय् मवनेगु ले ? थःगु हे गाडी धकाः लक्ष्मण राजवंशीया सौजन्यं प्राप्त जुयाच्वंगु । ‘‘झाये सा झासँ, बरु औपचारिक ज्याझ्वलय् असर मलाइ कथं थ्यंकः झासँ’’ धकाः महेन्द्र गुफा व अन जःखाः चाःहिलेत नं गाडी अउपलब्ध जुल । रामघाटं महेन्द्रपुल, केआइसिंह पुल, जुजुं बाटुलेचौरया महेुनद्र गुफला तक थ्यन । के आई .सिंह पुल पुलेधुंकाः मतिइ वन– शान्ति स्तूपय् बाखं गोष्ठी याना काये मखंगु व्यागलं कथंया सवाः महेन्द्रगुफाय् छाय् मकायेगु ? गुफा दुने हे पासापिं मुनः बःचा हाकयेक बाखं गोष्ठी यायेत चकंगु थाय् नं दु । प्रस्ताव न्ह्यब्वया । जिगु प्रस्ता्बयत पत्याः मयाःगु खःला वा ख्याः खँ जक तायेकल, न्हिल । औचित्य पुष्टि यायेगु कुतः नं याना । धया – ताताः हाकःगु बाखं मब्वंकेगु, सकसितं ब्वंकेगु नं मखु । चिचि हाकःचागु बाखं ब्वनीपिं दया खड्गी थें ज्याःपिं प्यम्ह न्याम्हेसित जक ब्वंकेगु, औपचिकरिता पूवंंकेगु अले थ्व हे खँ समाचाय्् पिथना छगू न्हूगु रिकर्ड नं दयेकेगु ।

बाखंया इतिहास गुफां हे सुरु जुल जुइ । आदि मानवया इतिहास र सम्यता गुफा्य् ब्वलन । मनूया स्वभाव, थम्हं खंगु व मनय् लूगु खँ सुयातं मकंसे च्वने हे मफइग्ु । थथे खँ कँकं हे बाखंया नै विकास जुइगु आपालं संभव दु । मेहन्द्र गुफाय् बाखं गोष्ठी यायेगु मनसुवा उगु हे खं प्रेरित खः । धा जक मधयागु ।

गुफा लागा न्हापान्हापा स्वयां व्यवस्थित । पिने हे टिकट यायेगु । टिकट कयाः दुहाँ वनेवं गुफाया जक मखु पार्कया नं सवाः वइ कथं व्यवस्थित निर्माण यानातये धुंकूगु खनी । त्वाथः जुया कुहाँ वँवं महेन्द्र गुफाय् थ्यन । दुहाँ वने न्ह्यः हे पुचः किपा कायेगु ज्या जुल । वयांलिपा दुहाँ वना । सुरूइ वयाबले टर्च लाइट ज्वना वनेमाःगु, वयांलिपा चीम तयातःसां चीप्वाः अले ख्युंसे हे च्वनीगु । आः ला थित्तुथीक धया थें मत दु । ज्याछिंकेत धकाः मखा जुइ दथुइ दथुइ ल्वहँ लिकया माथं नं वंका तल ।

नेपाःया आपाःथें गुफायात धार्मिकताया रंगु बिइगु चलन दु । अझ आपाः थें महाभारतया पंचपाण्डवतय् गुप्तवासलिसे स्वाके यनीगु । महेन्द्र गुफायात धाःसा गुप्तवासलिसे स्वाकातःगु मदु । तर न्हापा स्वयां यक्व हे द्यःपिनि मूर्ति स्वनातये धु.कल खनी । पूजा याइपिं नं दु । अझ नं न्ह््याँ वने ज्यूनि तर भचा ज्यामछिं, अन हे तःजिक मूर्ति स्वना मूद्यः याना तल । पूजारी नं दु । अन हे तक जक वने जिइका तःगु । अन हे छथाय् क्वय् स्वयां चीप्वाःगु व्हः खना । मेगु लँपु नं जुइफु । ‘केभ हन्टिङ’या हे मनस्थिति ज्वना वनागु खःसा कुतः जुइगु नं खइ । केभ हन्टिङया उद्देश्य मनू स्वयाः पाइ । गुफाया अध्ययन धकाः भौगर्भिक ल्याखं नेपालय् समान्य रुपं जू । मुस्ताङया छुछुं गुफाय् बाहेक मानव संस्कृतिया दृष्टिकोणं गुफाया अध्ययन मजूनि । थुकिया सम्बन्धय् चर्चितधाःगु थ्व महेन्द्र गुफा नं भर्जिैन हे तिनि । तर अध्ययन यायेत पंगः जुइकथं यक्व हे गतिविधि जुइधुंकल । प्रायः नष्ट हे नं जुइधुंकल । गुफाय् दुहाँ वनाः गुलिं पासापिं पिहाँ नं वने धुंकल खनी । बाखं गोष्ठीया खँ हाकनं न्ह्यथना । न्हाचःतकं ख्याः खँ तायेका च्वंपिं पासापिं छकलं उत्साहित जुल । चिचिहाकःगु बाखं च्वइपिं निम्ह प्यम्ह पासापिं ला न्हाचः हे पिहाँ वने धु.कूगु जुयाच्वन । अथे खःसां बाखं गोष्ठीया वातावरण तयार जुल । बद्री वेदना उद्घोषक कथं दना दिल । बाखं ब्वनेत नर्मदेश्वर प्रधानं ग्वाका दिल । पासापिं छचाःखेरं गनगन ज्यू अन अन फ्यतुत । गुलिं दन । छम्हेस्यां बाखं कन, निम्हेस्यां बाखं कन । जिं नं कना । अहो ! गुलि न्ह्याइपुगु ।

गुफां पिहाँ वयाः । पिने थ्यंकाः अनं तु फोन यानाः समाचार बिया– बाखं दबूया ग्वसालय् पोखराय् बाखं गोष्ठी याःवंपिं नेपालभाषाया बाखंच्वमिपिसं महेन्द्र गुफा दुने हे औपचारिक रुपं बाखं कनाः ज्याझ्वः न्ह्याकल । पूर्वनिर्धारित गोष्ठी आः न्हिनय् हाकनं न्ह्याइतिनि . . . ।