- बसन्त महर्जन
दँय्दँसं मार्च २१ तारिख युनेस्को आव्हानय् अन्तर्राष्ट्रिय कविता दिवस कथं हनेगु याइ । गनं नं गनं कविता च्वइपिं मुनाः कविता न्यंकाः थुकुन्हु कविता दिवस हनी । नेपालय् नं थ्व दिवस हनेगु परम्परा ताःई न्ह्यः हे सुरु जुइधुंकूगु खः । सन् १०११ या अन्तर्राष्ट्रिय कविता दिवस नेपालय् गन गन गथे याना हन धकाः कुले छिंक थःके जानकारी मदुगु संभवतः साहित्यिक गतिविधिइ म्हो सक्रीयता नं जुइफु । थन थुकिया बारे कुलाच्वनेगु ताः मखु । थुगुसी थ्व हे सन्दर्भय् छथाय् थ्यंगु जक मखु, थम्हं कविता पाठ नं याना । तर मनय् लूगु खँ धाःसा मेगु ।
थुगुसी कविता दिवस हनेगु धकाः लत्या न्ह्यः हे चोमोलोङ्मा यूनेस्को क्लबया हरिवंश राई किराँतं धयादीगु । कार्यक्रम बहुभाषिक यायेगु ग्वसाः । मेगु विषय प्रसंगय् थ्व खँ पिहाँ वःगु, लिपा ल्वः नं मन । वयांलिपा सिल– निन्हुप्यन्हुं हे कार्यक्रमया न्हि थ्यने धुंकल । छु छु भासं कविता ब्वनी, सुना सुना ब्वनी धकाः स्वया । कविता ब्वनीगु भाषा ला तन्न हे दु खनी । नेवाः भासं कविता ब्वनीपिं सु सु ले रु माला स्वया । अन नेवाः भाय्या लािग ‘नेवारी’ धकाः च्वया तल अले नेवारी मखु ‘नेपालभाषा’ धायेमाः धकाः भिंके बिया । नेपालभाषां कविता ब्वनीम्ह धकाः सःताः तःम्ह कवि जुयाच्वन – दुर्गालाल श्रेष्ठ ।
नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् विशेषतः कविता ख्यलय् दुर्गालाल नां दंम्ह जक मखु, ज्यां नं दंम्ह कवि खः, थुकिइ शंका मदु । नेपालभाषाया कविता ख्यलय् कवि दुर्गालाल श्रेष्ठ छम्ह ‘आइकन’ हे नं खः । नेपालभाषाया कविताया प्रतिनिधित्व याना देशविदेशया कवि सम्मेलनय् ब्वति कया च्वनीबले नेवाःतय्सं गाक्कं गौरव याये खं । थ्व हे झ्वलय् दुर्गालालया उपस्थिति लज्जाजनक नं जुया बिइगु याः । मछाला पुसे च्वना छ्यं हे क्वछुके मालाच्वनीगु । कविता गोष्ठी वा कार्यक्रम धकाः लाक्वपाक्व मनूत लाक्वपाक्व सामग्री ब्वं वयाच्वनीगु थासय् नं दुर्गालाल थ्यनाच्वनी । लाक्वपाक्व स्तरया मनूतुसें दुर्गालालयात थःपिनिगु स्तरया हे कवि खना च्वनी । जीवनय् कविताया नामं छध्वः जक नं च्वयेगु ला गन ब्वंगु तकं मदुनि थें ज्याःपिंलिसे दुर्गालालया प्रतिस्पर्धा पक्का नं लज्जास्पद खः । अथे यायेत वय्कःयात सःताः तइ अथवा प्रतिनिधि धकाः नेवाःतय्सं हे नं छ्वयातइ । दुर्गालालया छगू स्तर दु, व हे स्तरया कविपिं मेगु भाषाय् नं दु तर इपिं थथे लाक्वापाक्व थासय् थःत कवि धकाः ब्वः जुइमखु, छगू ‘लिमिटेशन’य च्वनाच्वनी ।
‘‘नेपालभाषाया कविता ब्वंकेत दुर्गालाल छम्ह हे जक खनागु का मखुला रु वय्कः बाहेक नेवाःतय् मेपिं सुं कवि हे मदु, खत्तम धकाः क्यने त्यनागु ला रु’’ जिगु न्ह्यसलं हरिवंशयात थारा न्हुका बिल खनी । लिसः बिल– ‘‘थुकिया बारे जिं छुं मस्यू, कार्यक्रम यायेगु धया, विभिन्न भाषाया कविपिं मालेगु झ्वलय् नेपालभाषां सिफारिस यानाहःगु नां थ्व हे खः ।’’
अन छगू भाषां छम्हेसित हे जक कविता ब्वंकीगु मखु । मदुसा छम्ह हे जक । थःगु हे दबुलिइ दनाः नेपालभाषाया साहित्य गबलें एशियाली स्तरया धकाः मूल्याङ्कन यासें मख्ख जुयाच्वनी सा गबलें विश्वस्तरया धकाः । नेपालभाषां कविता विधाया जक छगू कार्यक्रम याःसां कःघाना कःघाये मफयेक उच्चस्तरया कविता ब्वनीपिं कविपिसं थःथःगु उपस्थिति क्यने धुंकी । तर अन्तर्राष्ट्रिय कविता दिवसया निम्ति नेपालभाषापाखें सिफारिस जूम्ह कवि दुर्गालाल याकःचा रु दुर्गालाल ज्वःलाःपिं हे नेपालभाषाया कविपिनिगु नां धलः दयेकूसां ताःहाकः हे जुइ । मेपिं पेम्ह न्याम्हेसिगु हे नां सिफारिस जुयाच्वंसा अन आश्चर्य चायेमाःगु अवस्था मदु अर्थात् अन सिफारिस जुइपिं सु सु धकाः अनुमान यायेफु । दुर्गालालया नां सिफारिस याःम्ह नेवाः ख्यलय् च्वंम्ह मखुगुलिं थथे जूगु खइ धकाः धाल । धया– ‘थ्व जिमिगु हे गल्ली खः । नेपालभाषाया कविपिं धकाः दुर्गालाल, पूर्णवैद्य, बुद्ध साय्मि अले मिसा धकाः प्रतिसरा बाहेक प्रायः न्ह्यब्वइ हे मखु, न्ह्यब्वःसां आकलझुकल जक । अथे जुइबले मेपिसं थुमित हे जक म्हसी । थ्वय्कःपिं कविता ब्वने दःसा गाः, ईब्यः व थाय्बाय् स्वयेम्वाःपिं खः । थःगु ल्यू मेपिं नं दु मेपिन्त नं थाय् बिइमाः धैगु संभवतः सचेतता हे मदु । थःत बाहेक मेपिन्त खँ हे मखं । थुकिया नतिजा थ्व हे ९याकःचा दुर्गालाल० जुल ।’’
ख्याः याये थें अन नेपालभाषाया धलय् थःगु नं नां तयेत धया । मेमेगु भाषापाखें थःगु स्तरया कविपिनिगु नां यक्वं खना । जिं नं कविता च्वः धकाः ग्वसाःखलःया पासापिं सुनां हे मस्यू । ख्याः याः थें च्वन जुइ । कार्यक्रम ताःहाकः जुइगुलिं मेपिनिगु नां तये मफत । संभवतः जिं कविता ब्वनी धकाः पत्याः याःगु हे मखु, अले जिं नं कविता ब्वने हे धकाः नां च्वकागु मखु ।
न्ह्यथकुन्हु खबर बल, निगू कविता ज्वना मवये हे मते खंला । खबर हाकनं हाकनं वल । संस्थालिसे मेगु हे ज्याखँ दु, उकिं हे जक थज्याःगु खबर वःगु जुइ धकाः मती । कार्यक्रमकुन्हु कार्यक्रम स्थलय् दुर्गालालयात मखना । न्यनां सिल, वय्कः झाइ मखु । वय्कः झाइ मखु रु जिं थःगु नां मच्वकागु खःसा वा जि थः हे नं मवंगु जूसा नेपालभाषाया पाठ हे मजुइगु खनी । मेगु खँ, ७० म्ह स्वयां आपाः उपस्थिति दुगु अले यल पू्च्वय् जूगु उगु कार्यक्रमय् उपस्थित छम्ह नेवाः जि हे जक खनी ।
थुगुसी कविता दिवस हनेगु धकाः लत्या न्ह्यः हे चोमोलोङ्मा यूनेस्को क्लबया हरिवंश राई किराँतं धयादीगु । कार्यक्रम बहुभाषिक यायेगु ग्वसाः । मेगु विषय प्रसंगय् थ्व खँ पिहाँ वःगु, लिपा ल्वः नं मन । वयांलिपा सिल– निन्हुप्यन्हुं हे कार्यक्रमया न्हि थ्यने धुंकल । छु छु भासं कविता ब्वनी, सुना सुना ब्वनी धकाः स्वया । कविता ब्वनीगु भाषा ला तन्न हे दु खनी । नेवाः भासं कविता ब्वनीपिं सु सु ले रु माला स्वया । अन नेवाः भाय्या लािग ‘नेवारी’ धकाः च्वया तल अले नेवारी मखु ‘नेपालभाषा’ धायेमाः धकाः भिंके बिया । नेपालभाषां कविता ब्वनीम्ह धकाः सःताः तःम्ह कवि जुयाच्वन – दुर्गालाल श्रेष्ठ ।
नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् विशेषतः कविता ख्यलय् दुर्गालाल नां दंम्ह जक मखु, ज्यां नं दंम्ह कवि खः, थुकिइ शंका मदु । नेपालभाषाया कविता ख्यलय् कवि दुर्गालाल श्रेष्ठ छम्ह ‘आइकन’ हे नं खः । नेपालभाषाया कविताया प्रतिनिधित्व याना देशविदेशया कवि सम्मेलनय् ब्वति कया च्वनीबले नेवाःतय्सं गाक्कं गौरव याये खं । थ्व हे झ्वलय् दुर्गालालया उपस्थिति लज्जाजनक नं जुया बिइगु याः । मछाला पुसे च्वना छ्यं हे क्वछुके मालाच्वनीगु । कविता गोष्ठी वा कार्यक्रम धकाः लाक्वपाक्व मनूत लाक्वपाक्व सामग्री ब्वं वयाच्वनीगु थासय् नं दुर्गालाल थ्यनाच्वनी । लाक्वपाक्व स्तरया मनूतुसें दुर्गालालयात थःपिनिगु स्तरया हे कवि खना च्वनी । जीवनय् कविताया नामं छध्वः जक नं च्वयेगु ला गन ब्वंगु तकं मदुनि थें ज्याःपिंलिसे दुर्गालालया प्रतिस्पर्धा पक्का नं लज्जास्पद खः । अथे यायेत वय्कःयात सःताः तइ अथवा प्रतिनिधि धकाः नेवाःतय्सं हे नं छ्वयातइ । दुर्गालालया छगू स्तर दु, व हे स्तरया कविपिं मेगु भाषाय् नं दु तर इपिं थथे लाक्वापाक्व थासय् थःत कवि धकाः ब्वः जुइमखु, छगू ‘लिमिटेशन’य च्वनाच्वनी ।
‘‘नेपालभाषाया कविता ब्वंकेत दुर्गालाल छम्ह हे जक खनागु का मखुला रु वय्कः बाहेक नेवाःतय् मेपिं सुं कवि हे मदु, खत्तम धकाः क्यने त्यनागु ला रु’’ जिगु न्ह्यसलं हरिवंशयात थारा न्हुका बिल खनी । लिसः बिल– ‘‘थुकिया बारे जिं छुं मस्यू, कार्यक्रम यायेगु धया, विभिन्न भाषाया कविपिं मालेगु झ्वलय् नेपालभाषां सिफारिस यानाहःगु नां थ्व हे खः ।’’
अन छगू भाषां छम्हेसित हे जक कविता ब्वंकीगु मखु । मदुसा छम्ह हे जक । थःगु हे दबुलिइ दनाः नेपालभाषाया साहित्य गबलें एशियाली स्तरया धकाः मूल्याङ्कन यासें मख्ख जुयाच्वनी सा गबलें विश्वस्तरया धकाः । नेपालभाषां कविता विधाया जक छगू कार्यक्रम याःसां कःघाना कःघाये मफयेक उच्चस्तरया कविता ब्वनीपिं कविपिसं थःथःगु उपस्थिति क्यने धुंकी । तर अन्तर्राष्ट्रिय कविता दिवसया निम्ति नेपालभाषापाखें सिफारिस जूम्ह कवि दुर्गालाल याकःचा रु दुर्गालाल ज्वःलाःपिं हे नेपालभाषाया कविपिनिगु नां धलः दयेकूसां ताःहाकः हे जुइ । मेपिं पेम्ह न्याम्हेसिगु हे नां सिफारिस जुयाच्वंसा अन आश्चर्य चायेमाःगु अवस्था मदु अर्थात् अन सिफारिस जुइपिं सु सु धकाः अनुमान यायेफु । दुर्गालालया नां सिफारिस याःम्ह नेवाः ख्यलय् च्वंम्ह मखुगुलिं थथे जूगु खइ धकाः धाल । धया– ‘थ्व जिमिगु हे गल्ली खः । नेपालभाषाया कविपिं धकाः दुर्गालाल, पूर्णवैद्य, बुद्ध साय्मि अले मिसा धकाः प्रतिसरा बाहेक प्रायः न्ह्यब्वइ हे मखु, न्ह्यब्वःसां आकलझुकल जक । अथे जुइबले मेपिसं थुमित हे जक म्हसी । थ्वय्कःपिं कविता ब्वने दःसा गाः, ईब्यः व थाय्बाय् स्वयेम्वाःपिं खः । थःगु ल्यू मेपिं नं दु मेपिन्त नं थाय् बिइमाः धैगु संभवतः सचेतता हे मदु । थःत बाहेक मेपिन्त खँ हे मखं । थुकिया नतिजा थ्व हे ९याकःचा दुर्गालाल० जुल ।’’
ख्याः याये थें अन नेपालभाषाया धलय् थःगु नं नां तयेत धया । मेमेगु भाषापाखें थःगु स्तरया कविपिनिगु नां यक्वं खना । जिं नं कविता च्वः धकाः ग्वसाःखलःया पासापिं सुनां हे मस्यू । ख्याः याः थें च्वन जुइ । कार्यक्रम ताःहाकः जुइगुलिं मेपिनिगु नां तये मफत । संभवतः जिं कविता ब्वनी धकाः पत्याः याःगु हे मखु, अले जिं नं कविता ब्वने हे धकाः नां च्वकागु मखु ।
न्ह्यथकुन्हु खबर बल, निगू कविता ज्वना मवये हे मते खंला । खबर हाकनं हाकनं वल । संस्थालिसे मेगु हे ज्याखँ दु, उकिं हे जक थज्याःगु खबर वःगु जुइ धकाः मती । कार्यक्रमकुन्हु कार्यक्रम स्थलय् दुर्गालालयात मखना । न्यनां सिल, वय्कः झाइ मखु । वय्कः झाइ मखु रु जिं थःगु नां मच्वकागु खःसा वा जि थः हे नं मवंगु जूसा नेपालभाषाया पाठ हे मजुइगु खनी । मेगु खँ, ७० म्ह स्वयां आपाः उपस्थिति दुगु अले यल पू्च्वय् जूगु उगु कार्यक्रमय् उपस्थित छम्ह नेवाः जि हे जक खनी ।