'धर्मदूत नेवारी भाषा के पत्र के अभाव मे आज तक नेवारी भाषा और साहित्य की सेवा किया है । अब नेवारी भाषा के मासिक पत्र धर्मोदय के प्रकाशन से धर्मदूत केवल हिन्दी मे ही छपा करेगा । अतः नेवारी भाषा के लेखकों से निवेदन है कि वे अपनी रचनायं धर्मोदयको भेजा करें । - व्यवस्थापक । (धर्मदूत, १४०र २००५ आश्विन, पौ ११६)
च्वय् उद्घृत प्याराग्राफय् स्पष्ट जूगु खँ छु धाःसा धर्मदूत धैगु पत्रिका हिन्दी भाषां पिदनाच्वंगु खः अले छगू इलय् थ्वं नेपषलभाषा (नेवारी) व थ्वया साहित्यया सेवा याःगु खः । अथे यायेमाःगु नेपालभाषाय् थःगु हे पत्रिका मदुगुलिं खः । थुलि खँ स्पष्ट जुइधुंकाः नं आपालं खँ गुइँगुइँ न्यू थें मथू थें छु थें छु थें च्वनेयः । तर थ्व धयागु नितान्त रूपं इतिहासया खँ खः । अले ऐतिहासिक जटिलता थन लुयावइ । व हे जटिल इतिहासयात भचा व्याख्या यायेगु व जानकारी बिइगु कुत थन जुइ ।
महाबोधि सभा, सारनाथं ने.सं. १०५५ स्वांयापुन्ही निसें "धर्मदूत" नांयागु छगू लय्-पौ हिन्दी भाषां पिदंगु खः । सन् १८९१ मे ३१ तारिख कुन्हु स्थापना जूगु थुगु सभापाखें सन् १८९२ निसें महाबोधि' नामं अंग्रेजी लय्-पौ प्रकाशन याःगु खःसा अंग्रेजी मथूपिं वा हिन्दी भाय्-या नितिं "धर्मदूत" धकाः नं छगू मेगु प्रकाशन शुरु यात । ने. सं. १०६० स थुकिइ नेपाःया थः पाठकतय् निंति धकाः गोरखा भाषां छपु निपु च्वसु पिथनेगु घोषणा यासें प्रकाशन शुरु याना नं हल । तर धर्मदूतया टार्गेट ग्रूप' वा पाठक गोरखाभाषी मखुसे स्वनिगःया नेवाः बौद्धत जुयाच्वन । गोरखा भाषा नेवा:तय् भाय् मखु । गोरखाभाषीत नगण्य मात्राय् जक अथवा द हे मदु धाःसां ज्यू । नेवाःतय् थःगु हे भाय् दु, च्वमिपिं नं दु । थज्याःगु अवस्थाय् स्वनिगःया नेवाःतसें वास्तविकताया जानकारी बिइगु स्वाभाविक खः । तालंताः धयाथें स्वनिगलय् च्वंपिसं सम्पादकयात पौ च्वया नेपालभाषा (नेवारी) यात थाय् बीमाःगु माग यानाछ्वत । पाठकया माग व चाहनायात ध्यानय् तया धर्मदूतया दँ ६ ल्या १ थ्यंल्याः ५६ (ने. सं. १०६१ लिल्ला, बिसं १९९६ चैत्रं) निसें नेपालभाषायात नं छुं भतिचा थाय् बियाः प्रकाशित यात ।
बुद्ध धर्म व नेपालभाषा (१०४५-५०) निसें धर्मोदय (१०६७ कौला) तकया दुने ने.सं. १०६१ निसें १०६६ तक ५ दँ नेपालभाषा मेगु भाय् लिसे जक स्वानाः पिदनाच्वंगु खः । मेगु भाय् नाप स्वानाः पिदनीगु गज्याःगु अवस्था धाःसा पिने च्वनाः पत्रिका ब्वनाच्वनीपिं नेपालीतय्-त अनया मनूतय्सं मथुयाः वा मेगु खं अथे छाय् धकाः न्यनीगु जुयाच्वन । अथे धैगु हिन्दी लय्-पतिइ नेपालभाषां छगू पेज जक छापे जुइगु अले थुकिइ हे लुधने मालीगु । भिक्षु कुमार कश्यप महास्थविर अबलय् श्रीलंकाय् च्वंच्वना बिज्याःगु जुयाच्वन । बापाः जक नेपालभाषां पिदंगुलिं छम्ह पासां न्ह्यसः तःबलय् वसपोलं लिसः बिया बिज्यात- छिमिगु भाय् नं ला छक्वलं ब्वलंगु मखु नि, थुकथं हे जिमिगु भाय् नं बुलुहुँ बुलुहँ ब्वलना वइ ।' भन्ते नं गुगु खँ धया बिज्यात व हे खः, वास्तकिता अले नेपालभाषाया पत्रकारिताया विकास जूगुया न्हाय्कं ।
धर्मदूत अबलय् नेपालभाषायात गबलें छगू जक पेजया थाय् बीगु खःसा गबलें छपाः निपाः तक नं ब्यू । थथे खःसां न्हय्-दँया दुने ३६ म्ह च्वमिया १२७ पु च्वसु पिदंगु दु । ३६ म्ह च्वमि मध्येय् १० म्ह नेपाली भिक्षु, ४ म्ह भारतीय भिक्षु (अनुवाद), ५ म्ह उपासक, ४ म्ह बज्राचार्य व ५ म्ह शाक्य । बज्राचार्य, शाक्योपासक व ८ म्ह मेमेपिनि च्वसुत दुथ्याःगु दु ।
नेपालभाषाया न्हू बाखं साहित्यया इतिहास धर्मदूत पाखें जूगु खने दु । आः तक प्रकाशय् वयाच्वंकथं 'धर्मोदय' पत्रिकाय् पिदंगु चित्तधर 'हृदय' या 'अन्धकार' बाखं हे नेपालभाषाया दक्कलय् न्हापां पिदंगु बाखं खः तर थ्वयासिकं न्ह्यः धर्मदूतय् पिदंगु खनेदु । धर्मदूतय् चित्तधर हृदयया हे केहेँ मयजु मोतिलक्ष्मी उपासिकां नं 'एम. लक्ष्मी' नामं 'लँ' नांयागु बाखँ (२००१ चैत्र-बैशाख) प्रकाशित यानादीगु खः । थुकिं धर्मदूतं नेपालभाषाया साहित्यय् ऐतिहासिकता कायम याःगु खनेदु । धर्मदूतय् नेपालभाषायात छकूचा हे जक सां थाय् थज्याःगु इलय् बिल गुगु इलय् नेपालभाषाया प्रायः च्वमि वा कार्यकर्तात जेलय् लानाच्वन । कालक्रम कथं धायेगु धाःसा जेल कालिन इलय् धर्मदूतं थ्व भाषायात थाय् बिया तःधंगु उपकार याःगु खः ।
ई न्ह्याबलें उत्थें जुइमखु । मुक्कं नेपालभाषां हे जक पिथनेगु ल्याखं लिपा धर्मोदय (१०६७ कौला) या ज्या न्ह्यात । नेपालभाषाय् थःगु हे पत्रिका मदयाच्वंगु अवस्थाय् धर्मदूतं उगु थाय् ब्यूगु खःसा लिपा उकिया आवश्यकता मदयाबिल । वयां लिपा नेपालभाषायात थाय् मबीगु तर च्वमिपिन्त च्वसु च्वकाः धर्मोदयया प्रगति यायेया निंति धर्मदूतं सुचं पिकाल- 'धर्मदूत नेवारी भाषा के पत्र के अभाव में आज तक ...... '
(साभारः विश्वभूमि)