बुद्ध धर्मय् मिजं भिक्षु जुइफइ तर मिसात भिक्षुणी जुइफइमखु । मिसा नं भिक्षुणी जुइ दयेमाः धाइपिनिगु तर्क दु- थ्व चलन स्वयं भगवान् बुद्धया इलय् दु अले भिक्षुया नापनापं भिक्षुणीया लागि धकाः नं विनयया व्यवस्था दुगुलिं आः जक छाय् भिक्षुणी दयेके मज्यू ?
तर बुद्ध मदुगु सच्छिदँ लिपा हे थेरवादी बौद्ध सम्प्रदायस थ्व परम्परा तंगु धाःसा सत्य खः । लैंगिक विभेदता न्यूनीकरण जुयावनाच्वंगु वर्तमान सन्दर्भय् भिक्षुणीया परम्परायात हानं न्ह्याकेमाः कि म्वाः वा ज्यू कि मज्यू धइगु न्ह्यसः दंगु दु ।
थौंकन्हय् गथे थेरवादी बौद्ध धर्मय् भिक्षुणी धइगु खँ मदुसां अनगारिका धइगु दु गुपिं छेँ त्वःताः विहारय् धर्म अभ्यास यानाच्वंपिं मिसात धकाः थुइ । भारत, श्रीलंका, थाइल्यान्ड, म्यानमार, ताइवान थें ज्याःगु बौद्ध देशय् थें नेपालय् नं आपालं अनगारिका दु । उपिं नं भिक्षु सरह सम्मानित जुयाच्वंगु दु तर भिक्षुपिसं धाःसा थुमित भिक्षुणीया मान्यता मब्यूगु जक मखुसे थःपिं स्वयां क्वयया दर्जाय् तयातःगु दु मिसायात भिक्षुणीया मान्यता दयेमाः धकाः संघर्ष यानाच्वंपिं नेपाःमित मध्ये अनगारिका धम्मावती नं छम्ह खः । भिक्षु संघं भिक्षुणी दयेकाः मविसेंलि वसपोलपिंलिसें मेपिं नेपाली अनगारिकापिं विदेशय् वनाः भिक्षुणी जुयाः बिज्याःपिं ख: । अनगारिका धम्मावतीं धयाबिज्याइ- "भिक्षुणीया मान्यता अस्वीकार यायेगुया ल्यूने थ्व पितृसत्तात्मक समाज जूगुलिं नं खयेफु । जिमिगु मामिलाय् नं थथे हे जूगु खः ।'
अनगारिका धम्मावती लगायतयापिं अमेरिकाय् महायानी परम्परापाखें भिक्षुणी जुयावःगुलिं उमित थेरवादी भिक्षुणीया रूपय् कायेमफुगु धाइ । न्हापां भिक्षुणीपिं मदु, भिक्षु जक दु । गौतम बुद्धयात भिक्षुणी परम्परा न्ह्याकेत यक्व दवाब वसेंलि भिक्षुणीया परम्परा नं न्ह्याकूगु खः तर थ्व चलनं सच्छि दँ तक नं निरन्तरता काये मफुत । अनं लिपा सुं नं मिसा भिक्षुणी हे जू मवल । थःगु संघय् भिक्षुणी दयेके धुंकाः स्वयं बुद्धं संघय् भिक्षुत जक दःसा बुद्ध धर्म न्याद्वः दँतक चले जुइगु तर आः भिक्षुणीया परम्परा न्ह्याकूगुलिं उकिया बच्छि ईतक जक चले जुइ धयाबिज्याःगु धाइ । संघय् भिक्षु व भिक्षुणीपिं दयेधुंकाः कचवं पिदनीगुलिं बुद्धं थथे धयाबिज्याःगु जुइ धइगु अनुमान नं याः । लिपा तनेधुंकूगु चलनयात बरू तंका हे छ्वयाः धर्मयात ताईतक चले यायेत भिक्षुणीया परम्परायात हाकनं न्ह्याकेगु पाखे भिक्षुपिन्सं ध्यान मब्यूगु नं धाइ । तर, थ्व प्रसंगय् त्रिभुवन विश्वविद्यालय बुद्ध धर्म अध्ययन विभागया प्रमुख डा. नरेशमान बज्राचार्यं शंका प्वंकादी । बुद्धया उपदेशत लिपा तिनि लिपिबद्ध याःगु खः । भिक्षणीया सम्बन्धय् बुद्धं धयाबिज्याःगु खँ वास्तविकता मखसें लिपा जक तँनेगु ज्या जुइफुगु आशंका वयक:या दु । वयकलं धयादी- 'बुद्धया दर्शनलिसे भिक्षुणी दयेके मज्यू वा दयेकल धाःसा धर्म याकनं नाश जुइ धइगु खँ ज्वःमला, तर थ्वयात लैंगिक विभेदया रुपय् मकासें थेरवादी बौद्ध सम्प्रदायया परम्परागत सोचाइया लिच्वः जक खः धकाः थुइके माः ।
अनगारिका धम्मावती लगायतयापिं अमेरिकाय् महायानी परम्परापाखें भिक्षुणी जुयावःगुलिं उमित थेरवादी भिक्षुणीया रूपय् कायेमफुगु धाइ । न्हापां भिक्षुणीपिं मदु, भिक्षु जक दु । गौतम बुद्धयात भिक्षुणी परम्परा न्ह्याकेत यक्व दवाब वसेंलि भिक्षुणीया परम्परा नं न्ह्याकूगु खः तर थ्व चलनं सच्छि दँ तक नं निरन्तरता काये मफुत । अनं लिपा सुं नं मिसा भिक्षुणी हे जू मवल । थःगु संघय् भिक्षुणी दयेके धुंकाः स्वयं बुद्धं संघय् भिक्षुत जक दःसा बुद्ध धर्म न्याद्वः दँतक चले जुइगु तर आः भिक्षुणीया परम्परा न्ह्याकूगुलिं उकिया बच्छि ईतक जक चले जुइ धयाबिज्याःगु धाइ । संघय् भिक्षु व भिक्षुणीपिं दयेधुंकाः कचवं पिदनीगुलिं बुद्धं थथे धयाबिज्याःगु जुइ धइगु अनुमान नं याः । लिपा तनेधुंकूगु चलनयात बरू तंका हे छ्वयाः धर्मयात ताईतक चले यायेत भिक्षुणीया परम्परायात हाकनं न्ह्याकेगु पाखे भिक्षुपिन्सं ध्यान मब्यूगु नं धाइ । तर, थ्व प्रसंगय् त्रिभुवन विश्वविद्यालय बुद्ध धर्म अध्ययन विभागया प्रमुख डा. नरेशमान बज्राचार्यं शंका प्वंकादी । बुद्धया उपदेशत लिपा तिनि लिपिबद्ध याःगु खः । भिक्षणीया सम्बन्धय् बुद्धं धयाबिज्याःगु खँ वास्तविकता मखसें लिपा जक तँनेगु ज्या जुइफुगु आशंका वयक:या दु । वयकलं धयादी- 'बुद्धया दर्शनलिसे भिक्षुणी दयेके मज्यू वा दयेकल धाःसा धर्म याकनं नाश जुइ धइगु खँ ज्वःमला, तर थ्वयात लैंगिक विभेदया रुपय् मकासें थेरवादी बौद्ध सम्प्रदायया परम्परागत सोचाइया लिच्वः जक खः धकाः थुइके माः ।
बुद्धया खँय् उखेथुखे यायेमज्यू व बुद्धं गथे धयाबिज्याःगु दु अथे हे न्ह्याकेमाः धइगु मान्यता तइपिनिगु पुचः थेरवादी सम्प्रदाय खः । थ्वयात हीनयान नं धाइ, अर्थात् संकुचित । डा. बज्राचार्यया कथं थ्व हे संकुचित मान्यताया हे कारणं जक भिक्षुणी परम्परायात पुनःजीवित मयाःगु , मेगु खँय् ला बुद्ध धर्मय् मिसातयत नं उलि हे भूमिका निर्वाह याकेबियातःगु हे दु, व धर्मय् मिसाया नं उलि हे अधिकार दुगु व उपभोग नं जुया हे च्वंगु दु ।
भिक्षुणीया परम्पराया सम्बन्धय् छु नं धायेगु याः धाःसा भारतय् बुद्ध भिक्षुणी परम्परा न्ह्याकेधुंकाः थ्व श्रीलंकाय् नं थ्यंगु खः व लिपा श्रीलंकां चीनय् थ्यन । श्रीलंकाय् थ्व चलन तनावंसा चीचय् धाःसा निरन्तरता कयाच्वंगुलिं भिक्षुणीया परम्परा मतंनिगु मान्यता तइपिं नं दु । तर, अखिल नेपाल भिक्षु महासंघया पुलांम्ह नायः भिक्षु कुमार काश्यप महास्थविर थम्हं भिक्षुणीपिनि बारे अध्ययन यानागु तर त्रिपिटकया विनयसूत्रय् भिक्षुणीपिनिगु लागि धकाः दयेकातःगु नियमसिबे कडा फरक लूगुलिं उकियात परम्पराया निरन्तरता धायेमफइगु धयाबिज्याइ ।
छुं दँ न्ह्यः भारतया सारनाथस्थित महाबोधि सोसाइटीइ श्रीलंकां बिज्यानाच्वंपिं भिक्षुणीपिनिगु अन्तर्वार्ता कायेगु झ्वलय् उमिसं थःपिं भिक्षुणी हे जूगु धयादीगु खः । थ्व सम्वन्धय् श्रीलंकाय् नं पुलांगु पुस्ताया भिक्षुपिन्सं उपिं भिक्षुणीपिन्त मान्यता मब्यू धायेगु याः । न्हू पुस्तायापिं भिक्षुपिन्सं जक भिक्षुणीया परम्परायात पुनः स्थापना याःगु खः । थ्व विवाद श्रीलंकाय् नं छगू समस्याया हे रुपय् दनि । थीथी थासय् भिक्षुणीया मान्यता बीमाः धइगु बिचाः तयाबिज्याइम्ह भिक्षु अश्वघोष महास्थविर नं वर्तमान मान्यता खनाः सन्तुष्ट जुयाबिमज्याः । वसपोलं धयाबिज्याइ- 'भिक्षुणी दयेके मदयाः मिसातयत अनगारिका जक दयेकातःगु दु तर थ्व प्रथा बुद्धकालीन इलय् दुगु मखु ।" पुलांम्ह नायः भिक्षु कुमारकाश्यम महास्थविरं धयाबिज्याइ- "भिक्षुणी परम्परायात पुनः जीवित यायेत जिमिगु छुं आपत्ति मदु बरु थुकिं याना बुद्ध शासनयात तिबः जक जूवनी । तर जिमिगु सम्प्रदायया इतिहास नेपालय् ताःहाकः मदु व ल्याः नं म्हो जक जूगुलिं निर्णय याये थाकुगु खः बरु थेरवादी बौद्ध परम्पराया ताःहाकःगु परम्परा व बः नं लाःगु श्रींलंका, थाइल्यान्ड, म्यानमार थें ज्याःगु देशत दुथ्याका वृहत्त सहलह ब्याकाः थ्वयात पुनःजीवित यायेगु खःसा बांलाइ ।'
कट्टरताया हे छगू नमूना खः- भिक्षु जुइत भिक्षु संघपाखें मान्यता कायेमाःगु परम्परा थें भिक्षुणी जुइत नं भिक्षुणी संघ माःगु मान्यता । 'तर, नेपालय् भिक्षुणी संघ हे मदु, गथे भिक्षुणी दयेकी' धैगु अखिल नेपाल भिक्षु महासंघया मू छ्यान्जे भिक्षु ज्ञानपूणिर्क महास्थविरया न्ह्यसः दु । बुद्धं भिक्षुणी दयेकेगु स्वीकृति तत्कालीन भिक्षुपिन्त हे बियाबिज्याःगु खः । आः नं भिक्षु संघपाखें हे भिक्षुणी दयेकेगु दयेके फइगु व वयांलिपा भिक्षुणी संघ नं दइगु खँ भचा उदार दृष्टिकोण तयाबिज्याइपिं पुलांगु पुस्ताया सुं सुं भिक्षु व ल्यायम्ह भिक्षुपिन्सं धयाबिज्याइ । बुद्ध धर्मय् मिसातयत भिक्षुणी जुइगु पाखें बञ्चित यायेबलय् उपिं स्वयं बुद्धप्रति गुलित इमान्दार धइगु न्ह्यसः पिदनी ।